ص:2

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

ص:7

ص:8

ص:9

ص:10

ص:11

ص:12

ص:13

دستيابي آسان به احكام شرعي و مناسك حج و عمره و نيز انتقالصحيح آن به زائران بيت اللَّه الحرام از اموري است كه نيازي به بيان ضرورت آن نيست، ليكن دقت و اهميّت تبيين مسايل حج از سويي، و كثرت فتاوا و نظرات مراجع معظم تقليد، از سوي ديگر، بر اهميت آن مي افزايد.

در اين راستا، تدوين مجموعه هايي كه بتواند تنها مسايل مورد ابتلا و اختلاف را در برداشته باشد و با حجم كم، احكام را، مورد اهتمام قرار دهد از جمله نيازهايي بوده كه در چند سال گذشته معاونت آموزش و پژوهش بعثه درصدد پاسخگويي به آن اقداماتي را انجام داده است.

كتاب حاضر مجموعه اي است از مهمترين

مسايل عمره مفرده كه در سال هاي گذشته

ص:14

بيشتر مورد ابتلا بوده است.

اين مسايل برگرفته از مناسك محشاي حج (چاپ 1387) است كه حواشي برخي مراجع معظم تقليد- ايدهم اللَّه تعالي- نيز بدان افزوده شده است.

بدون شك، نظرات روحانيون محترم، در رفع نواقص و ارتقاي كمي و كيفي آن مؤثر خواهد بود.

از حجة الاسلام و المسلمين آقاي محمودي كه در تهيه اين اثر تلاش كرده اند تشكر و سپاسگزاري نموده توفيق همگان را از خداوند متعال مسئلت داريم.

معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري

«1»

ص:15

ص: 16

4- فاصله شرط نيست؛ آيةاللَّه گلپايگاني؛

آيةاللَّه بهجت: فاصله شرط نيست و نيز بين عمره تمتع و حج، انجام عمره مفرده جايز است.

5- مي تواند قبل از عمره تمتّع يا بعد از حج تمتّع و گذشتن روز سيزدهم، عمره مفرده به جا آورد و بين اين عمره و اعمال حج يا عمره، فاصله معتبر نيست؛ آيةاللَّه زنجاني.

6- اگر هردو را براي خود انجام مي دهد، در عمره مفرده بعد از حج تمتّع، قصد رجا نمايد؛ آيةاللَّهصافي.

«2»

ص: 17

براي غير خود، هر نفر يك عمره جايز است؛ آيةاللَّه خامنه اي.

2- بنابر احتياط در كمتر از يك ماه، به قصد رجاء آورده شود؛ امام خميني.

3- فاصله يك ماه شرط نيست، بلكه در هر ماه قمري مي توان يك عمره انجام داد؛ آيات عظام:

تبريزي، خويي، سيستاني،صافي، فاضل و مكارم.

4- در هر ماه مستحب است، و بنابر احتياط، انجام دو عمره به قصد خود يا به قصد يك نفر جايز نيست، مگر دومي به قصد رجاء آورده شود؛ آيةاللَّه وحيد.

ص: 18

«3»

ص:19

ص: 20

4- احرام از داخل مسجد، مستحب است و در محاذى مسجد از طرف چپ يا راست كفايت مى كند ...؛ آيات عظام: گلپايگانى، صافى و مكارم.

آية اللَّه تبريزى همين نظر با اين اضافه: و احتياط واجب آن است كه از پشت مسجد قديم احرام نبندند.

5- بايد در مسجد فعلى، نيت احرام حج يا عمره را از قلب خود بگذراند، ولى گفتن تلبيه واجب، در كلّ منطقه ذوالحليفه كافى است؛ آيةاللَّه زنجانى.

6- جواز احرام از منطقه ذوالحليفه؛ آيةاللَّه خويى و آيةاللَّه وحيد.

«4»

ص: 21

- مانند استظلال- انعقاد نذر، مورد اشكال است؛ آيةاللَّه سيستاني.

آيةاللَّه فاضل همين نظر با اين اضافه: بلي اگر بداند براي احرام عمره تمتع نمي تواند به يكي از مواقيت معروفه برود، نذر اشكال ندارد و معصيت هم نكرده است، ولي احتياط آن است كه در ادني الحل، تجديد احرام كند و در هرصورت، كفّاره استظلال را بايد بدهد.

3- اگر از يكي از مواقيت پنج گانه، يا از نزديكي هاي آن مي گذرند، نمي توانند از غير مواقيت محرم شوند، حتي با نذر، و اگر از آنجا نمي گذرند، قبل از حرم هركجا محرم شوند، كافي است و نيازي به نذر نيست؛ آيةاللَّه زنجاني.

«5»

ص: 22

و در هرصورت، بنابر احتياط واجب، نذر وضعاً منعقد مي شود؛ آيةاللَّه بهجت.

2- نذر زن، بايد با اذن شوهر باشد؛ آيات عظام:

امام خميني، گلپايگاني،صافي و نوري؛

ولي اجازه در سفر كفايت، از اذن در نذر مي كند؛ آيةاللَّه فاضل.

3- اگر شوهر حضور دارد، بايد بنابر احتياط، نذر زن با اجازه او باشد؛ آيةاللَّه خامنه اي.

4- با توجه به مسأله قبل، اين مسأله موضوع ندارد؛ آيةاللَّه زنجاني.

«6»

ص: 23

كه احرام را باطل مي كند نداشته باشد؛ آيةاللَّه خامنه اي.

3- قصد ترك «(1)» جميع محرّمات لازم است؛ آيات عظام: گلپايگانى، بهجت، صافى و مكارم.

4- عزم بر ترك محرّمات، از اول تا آخر احرام معتبر نيست؛ آيةاللَّه تبريزي.

5- لازم نيست، مگر نسبت به جماع كه اگر در حين احرام عمره مفرده قصد داشته و يا ترديد داشته باشد كه قبل از فارغ شدن از سعي، با همسر خود نزديكي كند، احرامش باطل است؛ آيةاللَّه زنجاني؛

و بنابر مشهور با قصد محرّماتي كه حج يا عمره را باطل مي كند، احرام باطل است؛ آيةاللَّه خويي و آيةاللَّه سيستاني.

6- لازم نيست مگر محرّماتي كه عمره يا حج را باطل مي كند كه با قصد انجام آن و يا ترديد در انجام آن، احرام منعقد نمي شود؛ آيةاللَّه وحيد.

ص: 24

«7»

ص: 25

فاضل، مكارم، وحيد و نوري.

اگر به صورت يقه در نيايد، جايز است؛ آيةاللَّه گلپايگاني و آيةاللَّهصافي.

2- بنابر احوط ازار مطلقاً گره زده نشود و گره زدن ردا نيز بنابر احتياط، جايز نيست؛ آيات عظام:

خويي، بهجت، تبريزي و سيستاني.

3- در غير ضرورت، جايز نيست؛ آيةاللَّه زنجاني.

«9»

ص: 26

ولي درصورت لزوم جايز است؛ آيةاللَّه زنجاني.

«10»

ص: 27

2- احتياط در ترك است اگرچه بدون قصد زينت باشد؛ آيات عظام: امام خميني، فاضل و نوري.

3- جايز نيست مطلقاً؛ آيةاللَّه گلپايگاني و آيةاللَّهصافي.

4- جايز است بدون زمينه آرايش و بدون قصد زينت؛ آيةاللَّه زنجاني.

«12»

ص: 28

نيست؛ آيةاللَّه خامنه اي.

4- جايز است، مگر در شب هاي باراني كه بايد كفاره بدهد؛ آيةاللَّه مكارم.

5- استظلال در شب بنابر احتياط، حرام است؛ آيةاللَّه تبريزي و آيةاللَّه وحيد.

6- جايز نيست، مگر درصورت مشقت شديد يا تزاحم با واجب مهم تر يا واجبي كه اهميت آن با ترك استظلال مساوي است يا اندكي كمتر است؛ آيةاللَّه زنجاني.

7- جايز است مگر در شب باراني كه كفّاره دارد و بنابر احتياط واجب، جايز نيست؛ آيةاللَّه سيستاني.

«13»

ص: 29

گلپايگاني،صافي، فاضل، مكارم، وحيد و نوري.

2- بنابر احتياط هنگام تردّد جايز نيست؛ آيات عظام: تبريزي، سيستاني و خامنه اي؛ مگر در مكه قديم؛ آيةاللَّه خويي.

3- احتياط واجب، ترك سايه انداختن است در وقت تردّد براي حوائج غيرخانه و خيمه و غير آنها، چه در مكه و چه در عرفات و مني؛ آيةاللَّه بهجت.

4- حركت در زير سايبان متحرك، مانند چتر و ماشين مسقّف، بر مرد محرم جايز نيست، ولي حركت در سايه سايبان هاي ثابت، مانند خيمه، منزل و مسجد بلكه تونل هاي كوتاه مانعي ندارد و اگر هوا آفتابي و باراني نباشد مي تواند از تونل هاي طولاني نيز بگذرد؛ آيةاللَّه زنجاني.

«14»

ص: 30

فاضل، وحيد و نوري.

2- بنابر احتياط جايز نيست؛ آيات عظام: بهجت، خامنه اي، تبريزي، سيستاني؛

3- بنابر احتياط تا دخول مكه متيقن سابق جايز نيست و در مكه قديم جايز است؛ آيةاللَّه خويي.

4- جايز نيست؛ آيةاللَّه زنجاني.

«15»

ص:31

ص: 32

4- دورتر از اين حد تا جايي كه متصل به جمعيت طواف كننده باشد،صحيح است؛ آيةاللَّه گلپايگاني و آيةاللَّهصافي.

5- در ايامي از سال- مانند ايام شلوغ حج- كه طواف در محدوده براي معمول مردم مشقت شديد دارد، طواف حدّي ندارد و طواف خارجِ مقام همصحيح است؛ ولي در غير اين ايّام محدوده طواف، مقدار فاصله مقام و كعبه است و در سمت ديوار حجر اين مقدار از بيرون ديوار محاسبه مي شود و كسي كه نمي تواند، نايب مي گيرد و اگر نمي تواند نايب بگيرد، مي تواند در فاصله دورتر طواف كند؛ آيةاللَّه زنجاني.

«16»

ص: 33

2- احتياط واجب اين است كه آنها را از طبقه دوم طواف دهند و نايب هم برايشان بگيرند؛ آيةاللَّه تبريزي.

3- كساني كه نمي توانند در پايين ولو به وسيله حمل توسط شخص ديگر، طواف كنند، بايد نايب بگيرند؛ و احوط آن است كه خودشان هم در طبقه دوم طواف نمايند؛ آيةاللَّه خامنه اي.

4- طواف از بالا كفايت نمي كند و بايد نايب بگيرند؛ آيةاللَّه سيستاني.

5- بايد از كسي بخواهد او را در محدوده مقام- ولو با دوش گرفتن- طواف دهد، و اگر از كمك گرفتن عاجز است، يا برايش مشقت شديد دارد، براي طواف در محدوده نايب مي گيرد و بنابر احتياط مستحب خود نيز در طبقه دوم طواف داده مي شود، لكن اگر نمي تواند نايب بگيرد يا مشقت شديد دارد طواف در طبقه دوم كافي است؛ آيةاللَّه زنجاني.

6- اين افراد بايد در طبقه دوم طواف داده شوند و بنابر احتياط واجب نايب هم گرفته تا براي آنان درصحن مسجدالحرام طواف نمايد؛ آيةاللَّهصافي.

ص: 34

7- چنانچه كعبه مقدسه از طبقه دوم پايين تر باشد، احتياط واجب آن است كه علاوه بر اينكه در طبقه دوم طواف داده مي شوند، استنابه هم بنمايند؛ آيت اللَّه فاضل.

8- در اين گونه موارد كه راهي جز اين نيست طواف در طبقه بالا كفايت مي كند؛ آيةاللَّه مكارم.

9- طواف در طبقه فوقانيصحيح نيست و اين قبيل افراد بايد به وسيله كول گرفتن طواف خود را انجام بدهند و اگر ممكن نشد، لازم است براي طواف خود نايب بگيرند؛ آيةاللَّه نوري.

«17»

ص: 35

«18»

ص: 36

2- بنابر احتياط جايز نيست؛ آيات عظام: بهجت،صافي، فاضل، گلپايگاني.

3- جايز نيست؛ آيةاللَّه نوري.

«20»

ص: 37

متوجه شده باشد؛ آية اللَّه زنجاني.

3- اعاده تقصير بنابر احتياط لازم است؛ آية اللَّه بهجت و آية اللَّه مكارم.

4- لازم نيست: آيات عظام: امام خميني، خامنه اي و نوري.

ص: 38

خواهش نفس، درصورتي كه موالات فوت شود، بنابر احتياط جايز نيست؛ آيةاللَّه بهجت.

3- قطع طواف مانع ندارد اگرچه احتياط مستحب قطع نكردن طواف واجب است به نحوي كه موالات عرفيه به هم بخورد؛ آية اللَّه خامنه اي

4- بنابر احتياط واجب، جايز نيست؛ آيةاللَّه مكارم.

5- بدون عذر جايز نيست؛ آيةاللَّه گلپايگاني و آيةاللَّهصافي؛ غير از مواردي كه در مناسك ذكر شده است؛ آيةاللَّه زنجاني.

6- براي عيادت مريض يا قضاي حاجت خود و ديگران جايز است؛ آيةاللَّه وحيد.

«23»

ص: 39

«24»

ص: 40

نمي كند، فقط طبق نظر آية اللَّهصافي و آية اللَّه گلپايگاني، اگر قطع بعد از چهار دور بوده، نقصان طواف قبل را با نمازش بجا آورد.

قطع طواف بر دو گونه است:

«26»

ص: 41

4- اگر قبل از نصف بدون عذر از مطاف خارج شود، طوافش باطل است، و اگر موالات فوت نشود، يا خروجش بعد از نصف باشد، بنابر احتياط، اتمام و اعاده كند؛ آية اللَّه تبريزي و آية اللَّه خويي.

5- اگر از مطاف خارج شود و به كاري مشغول شود كهصدق قطع كند، قبل از اتمام چهار، طواف باطل است و بعد از آن بنابر احتياط اتمام و اعاده كند؛ مگر اين كه موالات فوت شود كه مي تواند از سر بگيرد؛ آية اللَّه سيستاني.

ص: 42

2- تطهير و اتمام مي كند؛ ولي اگر قبل از اتمام دور چهارم باشد، بنابر احتياط يك طواف به قصد اعم از تمام و اتمام بجا آورد؛ آية اللَّه تبريزي و آية اللَّه خويي.

3- قبل از اتمام 5/ 3، باطل است و بعد از سه و نيم و قبل از چهار، بنابر احتياط تكميل و تطهير و اعاده مي كند با نماز؛ و اگر بعد از دور چهارم است تطهير و تكميل مي كند؛ آية اللَّهصافي و آية اللَّه گلپايگاني.

4- اگر متمكن از تطهير باشد به طوري كه منافات با آنچه در طواف معتبر است نباشد، بنابر احتياط تطهير و طواف را اتمام كند وگرنه طواف اوصحيح است؛ آيةاللَّه وحيد.

«28»

ص: 43

سيستاني، فاضل.

2- بعد از طهارت، طواف را تكميل مي كند؛ آيات عظام: امام خميني، تبريزي،صافي، گلپايگاني، مكارم، نوري.

3- مگر آن كه حدث با اختيار باشد كه طواف باطل است؛ آيةاللَّه زنجاني.

4- اگر بعد از دور چهارم و بدون اختيار باشد، بعد از تطهير طواف را اتمام مي كند؛ و اگر بعد از نصف و قبل از اتمام دور چهارم و بدون اختيار باشد، بعد از تطهير يك طواف به نيت تمام و اتمام انجام دهد يا اتمام كند و دوباره بنابر احتياط اعاده كند و درصورت سوم اگر با اختيار باشد بعد از تطهير طواف را اعاده كند؛ آيةاللَّه وحيد.

5- با بقاي موالات تكميل مي كند و با زوال آن، احتياطاً تكميل و اعاده مي كند و مي تواند يك طواف به نيّت اعم از اتمام و اعاده انجام دهد؛ آية اللَّه خامنه اي.

و اگر حدث قبل از نصف يا اتمام دور چهارم باشد:

1- اگر قبل از نصف باشد بعد از طهارت، طواف

ص: 44

را اعاده كند؛ آيات عظام: بهجت، تبريزي، خويي، مكارم و وحيد.

آية اللَّه سيستاني همين نظر با تقييد به قبل از چهارم.

2- اگر حدث مابين سه و نيم تا چهار عارض شود حكم فرض قبلي را دارد و اگر قبل از سه و نيم عارض شود پس از طهارت طواف را اعاده كند؛ آية اللَّه خامنه اي.

3- بنابر احتياط واجب طواف اول را تكميل و نماز مي خواند و طواف نمازش را اعاده مي كند؛ امام خميني و آية اللَّه نوري.

4- قبل از سه و نيم، بعد از طهارت طواف را اعاده كند. و اگر بعد از 5/ 3 و قبل از اكمال چهار باشد: بعد از طهارت، بنابر احتياط طواف اول را تكميل و بعد از نماز آن، طواف را اعاده كند؛ آيات عظام: زنجاني،صافي، فاضل، گلپايگاني.

آية اللَّه فاضل: همين نظر بنابر فتوي.

تذكر: طبق نظر همه مراجع از سرگيري طواف بعد از زوال موالات، جايز است؛ فقط طبق نظر:

ص: 45

آيات عظام: امام خميني،صافي و گلپايگاني: اگر طواف قطع شده چهار شوط كامل بوده است، بايد طوافِ اول، تكميل و نماز آن خوانده شود.

از سرگيري طواف با بقاي موالات نيز طبق نظر مراجع ذيل جايز است:

آيات عظام: بهجت، خامنه اي، فاضل، مكارم، نوري، خويي.

و آية اللَّهصافي و آية اللَّه گلپايگاني همين نظر با رعايت تكميل بعد از شوط چهارم.

تذكر: طبق نظر مراجعي كه از سرگيري را جايز مي دانند، رعايت تفصيل بين نصف و كمتر از نصف، احتياطي است.

«29»

ص: 46

اتمام باقيمانده، نايب بگيرد و بعد از بهبودي احتياطاً تكميل و اين طواف را اعاده نمايد؛

3- قبل از اتمام چهار، اعاده مي كند و بعد از آن اتمام مي كند و بين 5/ 3 و چهار، احتياطاً اتمام و اعاده كند؛ آيات عظامصافي، گلپايگاني و فاضل.

4- آيةاللَّه وحيد بعد از دور چهارم، احتياطاً اتمام و اعاده مي كند.

5- قبل از 5/ 3 شوط اعاده مي كند و بعد از 4 بدون تأخير براي اتمام نايب مي گيرد و بين اين دو براي اتمام نايب مي گيرد و بعداز خوب شدن هم اعاده مي كند؛ آيةاللَّه زنجاني.

«30»

ص: 47

عظام: بهجت، تبريزي، خامنه اي، خويي، زنجاني، سيستاني، فاضل،صافي و مكارم.

3- اعاده مي كند؛ آية اللَّه گلپايگاني.

«31»

ص: 48

و بعد از چهارم مطلقاً اتمام مي كند؛ آية اللَّه سيستاني.

آية اللَّه خويي: همين نظر با اين اضافه: و با زوال موالات، طواف باطل است.

5- اگر در جماعت شركت كند اتمام طواف كافي است وگرنه بعد از شوط چهارم، اتمام و قبل از 5/ 3 شوط، اعاده و در بين اين دو، اتمام و اعاده مي كند؛ آيةاللَّه زنجاني.

«32»

ص: 49

صورت بايد غسل كند و وضو بگيرد و طواف را اعاده كند؛ آيةاللَّه وحيد.

4- طواف اوصحيح است: ساير مراجع.

«33»

ص: 50

«34»

ص: 51

«35»

ص: 52

«36»

ص: 53

اضافه: بين 5/ 3 تا 4، احتياطاً تكميل و اعاده مي كند.

4- طواف قبلي را تكميل مي كند؛ آية اللَّه زنجاني.

5- اگر قبل از فوت موالات متوجه شود و از مطاف خارج نشده باشد، بقيه را انجام مي دهد وصحيح است؛ و اگر بعد از آن يا بعد از خروج از مطاف باشد، اگر فراموش شده تا سه دور باشد، بايد آن را اتمام كند و طوافصحيح است و اگر فراموش شده چهار دور يا بيشتر باشد احتياط به آوردن يك طواف به نيت اعم از تمام و اتمام است؛ آيةاللَّه وحيد.

«37»

ص: 54

2- اگر بيشتر از يك دور باشد:

بنابر احتياط واجب بدون تعيين قصد استحباب يا وجوب، آن را به هفت برساند و دو ركعت قبل از سعي و دو ركعت بعد از سعي بخواند و دو ركعت اول را بدون يقينِ براي اول يا دوم، براي فريضه قرار دهد؛ آيات عظام: امام خميني، بهجت، تبريزي، خامنه اي،صافي، گلپايگاني، مكارم و نوري.

آية اللَّهصافي و آية اللَّه گلپايگاني: همين نظر بنابر احتياط مستحب.

آية اللَّه فاضل: نيز همين نظر با اين اضافه: نماز بعد از سعي مستحب است.

آية اللَّه سيستاني: نيز همين نظر با تفصيل بعد از ركن عراقي بنابر فتوي و قبل از آن بنابر احتياط واجب.

4- اگر يك دور يا بيشتر باشد بنا بر احتياط واجب با آن زايد يك طواف كامل انجام مي دهد به قصد قربت مطلقه اعم از وجوب و استحباب و دو تا دو ركعتي نماز مي خواند؛ آيةاللَّه وحيد.

ص: 55

5- اگر زياده كمتر از يك دور باشد بنابر احتياط آن را به هفت برساند و اگر يك دور يا بيشتر باشد بايد آن را به هفت برساند و در هر دوصورت نماز آن را بخواند؛ آية اللَّه زنجاني.

ص: 56

«39»

ص: 57

«40»

ص: 58

بدل از غسل هم بنمايد؛ آية اللَّهصافي و آية اللَّه گلپايگاني.

5- مستحاضه كثيره غير از غسلهاي نماز، چيزي بر او نيست، فقط بنابر احتياط وضو بگيرد؛ آية اللَّه مكارم.

6- بنابر احتياط براي طواف و نماز آن يك غسل انجام دهد و براي هر كدام يك وضو بگيرد و اگر غسل براي او حرجي است تيمم ميي كند و وضو مي گيرد؛ آية اللَّه فاضل.

7- كثيره بايد غسل كند و احتياطا براي نماز نيز يك غسل ديگر انجام دهد و وضو لازم نيست و اگر به وظايف خود براي نماز عمل كرده باشد، اصل غسل مبني بر احتياط است؛ آيةاللَّه وحيد.

8- وظايفي كه براي نماز يوميه لازم است براي طواف انجام دهد و بدون فاصله طواف و نماز را بجا آورد و اگر بين غسل و طواف يا طواف و نماز فاصله شود بايد وظايف را تجديد كند؛ آية اللَّه زنجاني.

ص: 59

«41»

ص: 60

2- در فرض عمد و جهل تقصيري:

بنابر احتياط واجبصحيح نيست؛ آيات عظام:

امام خميني، بهجت، تبريزي، خويي،صافي، گلپايگاني، نوري.

صحيح است؛ آيات عظام: خامنه اي، زنجاني، سيستاني و مكارم.

«43»

ص:61

ص: 62

2- اگر عمداً تأخير بيندازد بنابر احتياط طواف را اعاده كند؛ آية اللَّه سيستاني و آية اللَّه فاضل.

3- مطلقاً بنابر احتياط با تأخير، طواف را اعاده كند؛ آية اللَّه تبريزي.

4- بايد اعاده كند؛ آية اللَّه خويي.

5- اگر بدون عذر تأخير بيندازد بايد بعد از خواندن نماز، طواف و نماز را اعاده كند؛ آية اللَّه زنجاني.

«46»

ص: 63

«47»

ص: 64

«49»

ص: 65

سيستاني،صافي، گلپايگاني، فاضل و نوري و (ظاهراً امام خميني).

2- اشكال دارد؛ آية اللَّه بهجت و آية اللَّه مكارم.

«51»

ص: 66

مقداري از قرآن را كه مي تواندصحيح بخواند به آن اضافه كند و اگر نتواند تسبيح بگويد؛ آيةاللَّه سيستاني.

4- خودش بخواند و اگر بتواند، در مقام به جماعت بخواند، و درصورت عدم امكان، عمل به وظيفه روزانه كافي است؛ آيةاللَّه بهجت.

5- خودش بخواند و به جماعت هم اقامه نمايد و اگر نايب هم بگيرد بهتر و مطابق با احتياط است؛ آيةاللَّه صافي و آيةاللَّه گلپايگاني.

6- اگر مي تواند بايد طواف را به تأخير بيندازد و بعد از تصحيح قرائت طواف كند و اگر تا آخرين فرصت ياد نگرفت طواف مي كند و بهصحيح ترين قرائتي كه مي تواند- ولو با تلقين- مي خواند و اگر ندانسته طواف نمود اعمالشصحيح است ولي بايد بعد از تصحيح نماز را دوباره بخواند؛ آيةاللَّه زنجاني.

«52»

ص:67

ص: 68

در 5 متر از مسعاي جديد كه محرز شده است؛ آيةاللَّه وحيد.

4- اگر اطمينان پيدا كنند كه كوهصفا و مروه تا مسعاي جديد امتداد داشته است، سعي در آنجا مجزي است؛ آيةاللَّه سيستاني.

«53»

ص: 69

2- محل اشكال است؛ آيات عظام: امام خميني، فاضل و نوري.

«55»

ص: 70

«57»

ص: 71

2- به حدي كه ترك موالات نشود جايز است؛ آيات عظام تبريزي، سيستاني، فاضل و مكارم.

3- مطلقاً جايز است؛ آيات عظام امام خميني،صافي، گلپايگاني و نوري.

4- براي رفع خستگي جايز است؛ آية اللَّه زنجاني.

«59»

ص: 72

اضافه: احتياطاً يك گاو كفاره بدهد.

4- سعي را اتمام و تقصير را اعاده كند، مگر محرم به احرام حج شده باشد كه اتمام سعي كافي است؛ آية اللَّه زنجاني.

«60»

ص: 73

«61»

ص: 74

«62»

ص:75

ص: 76

«63»

ص:77

ص: 78

«64»

ص: 79

قلوب آنها و دفع اتهام به شيعه باشد، شركت خوب است ولي بايد با تمكن اعاده نمايند و خروج از مسجد هنگام اقامه نماز جماعت شايسته نيست؛ آيةاللَّه صافي و آيةاللَّه گلپايگاني.

4- شركت در نماز جماعت خوب است ولي در شرايط فعلي بايد نماز اعاده شود؛ آية اللَّه زنجاني.

«65»

ص: 80

4- نماز به نحو استداره مانعي ندارد ولي بنابر احتياط بايد به حسب دايره مقدم بر امام نباشد و همچنين بنابر احتياط، نزديكتر از امام به كعبه هم نباشد؛ آيةاللَّه مكارم؛ در فرضصحت اصل اقتدا و گذشت حكم اعاده در مسأله قبل؛ آيةاللَّه گلپايگاني و آيةاللَّهصافي.

5- نماز به نحو استداره مانعي ندارد ولي در شرايط كنوني به نماز با عامه نمي توان اكتفا كرد؛ آية اللَّه زنجاني.

6- در غير مورد تقيه استداره جايز نيست؛ ولي اگر كسي نمي دانسته و به اينصورت خوانده نمازشصحيح و قضا ندارد؛ آيةاللَّه فاضل.

7- با حفظ نسبت در تمام دايرهصحيح است؛ آيةاللَّه نوري.

«66»

ص: 81

سنگ است نماز بخوانند و يا حصير يا نحو آن با خود ببرند، و … از انجام هر عملي كه موجب هتك و انگشت نما شدن باشد اجتناب نمايند؛ امام خميني، آيةاللَّه نوري؛ ولي هرگاه به سهولت بتواند روي سنگهاي مسجد نماز بخواند، آن را ترك نكند؛ آيةاللَّه مكارم.

2- در غيرصورت تقيّه و ضرورت، در مكاني كه ما يصحّ السجود عليه وجود دارد، نماز بخواند؛ آيةاللَّهصافي و آيةاللَّه گلپايگاني.

3- اگر مخالف تقيه و يا موجب هتك و انگشت نما شدن نباشد، در محلي از مسجد كه بتواند بر ما يصحّ السجود عليه سجده نمايد، نماز بخواند؛ آيةاللَّه فاضل.

4- اگر در آن مكان، تمكن از سجود بر آنچه سجود بر آن جايز است ندارد، سجدهصحيح است؛ آيةاللَّه خويي و آيةاللَّه سيستاني.

5- اگر در مسجد، تمكن از سجود بر ما يصحّ السجود عليه ندارد، جايز است؛ آيةاللَّه تبريزي.

6- درصورت امكان بايد بر «ما يصحّ السجود

ص: 82

عليه»، سجده كند، مگر از جهت تقيّه نتواند، كه در اينصورت اگر زمان يا مكاني ديگر هست كه رعايت، ممكن است، اكتفا به غير آن، خلاف احتياط است؛ آيةاللَّه بهجت.

7- قرار دادن چيزي در محل سجده اگر خلاف تقيه باشد، جايز نيست و واجب است نمازگزار كوشش كند كه تا درصورت امكان، جايي بيابد كه بر سنگفرش يا چيزي كه سجده بر آنصحيح است، سجده كند؛ و اگر تقيّه ايجاب كند كه بر فرش سجده كند، نمازشصحيح است؛ آيةاللَّه خامنه اي.

8- سجده بر فرش كفايت نمي كند و بايد نماز را اعاده كند؛ آيةاللَّه زنجاني و آيةاللَّه وحيد.

«67»

ص: 83

2- چناچه احتمال بدهد تا آخر وقت، هواپيما فرود نمي آيد، مي تواند بخواند ولي اگر در وقت رسيد، بايد اعاده كند؛ آيةاللَّه تبريزي.

آيةاللَّهصافي همين نظر بنابر احتياط.

تذكّر: درصورتي كه وقت نماز در هواپيما فوت مي شود، بايد در هرصورت با تحصيل طهارت، با رعايت شرايط ممكنه، نماز بجا آورده شود.

ص: 84

«68»

ص:85

ص: 86

7- در مسائل عمره و حج بر تقليد ميت باقي نمانند؛ آية اللَّه زنجاني.

8- واجب است به شرط عمل به فتواي وي؛ آيةاللَّه مكارم.

9- واجب است؛ آيةاللَّه نوري.

«69»

ص: 87

مساوي باشند، مخيّر است، مگر در موارد علم اجمالي، يا قيام حجت اجمالي، كه بنابر احتياط واجب بايد رعايت هر دو فتوي را بنمايد؛ آيةاللَّه سيستاني.

4- در احكام عمره و حج به تقليد متوفي باقي نمانند؛ آيةاللَّه زنجاني.

5- درصورت تساوي بقا در همه مسايل، جايز است؛ آيةاللَّهصافي و آيةاللَّه فاضل.

6- اگر اعلميت حي معلوم نشود، بقا واجب است؛ آيةاللَّه وحيد.

7- درصورت تساوي ميت و حي يا شك در اعلميت هر كدام، عمل به فتواي ميت در آن چه بدان عمل كرده، واجب است و در بقيه به حي رجوع نمايد؛ آيةاللَّه مكارم.

«71»

رجوع در احتياط واجب به مجتهد ديگر

اگر مكلف نداند مرجعش در مسأله اي احتياط واجب كرده و بهصورت ناخودآگاه طبق فتواي

ص: 88

فالاعلم عمل نمايد، آيا عمل اوصحيح است؟

عمل وي با استناد به فالاعلمِ واجد شرايط،صحيح است، هرچند بعد از عمل باشد؛ آيات عظام: بهجت، تبريزي، خامنه اي، زنجاني، سيستاني،صافي، فاضل و مكارم.

«72»

ص:89

ص: 90

«73»

ص:91

ص: 92

«75»

ص: 93

مخيّر است بين تصدّق، يا نگهداري براي مالك آن و يا برداشتن براي خود با قصد ردّ بهصاحبش درصورت پيدا شدن وي؛ ولي در لقطه حرم، فقط بين دو امر اول، مخيّر است و نمي تواند براي خود بردارد. (اين، مطابق نظر اكثر است و تفصيلاتي از جهت فتوي و احتياط، در آن وجود دارد.)

تذكر: مطابق مسأله 1363 مناسك محشّي، طبق نظر آيات عظام: اراكي، فاضل و مكارم، برداشتن لقطه حرم بنابر احتياط واجب، جايز نيست، و ساير مراجع در آن، قائل به كراهت يا احتياط استحبابي هستند؛ و نيز در لقطه كمتر از درهم، بر اساس نظر آيات عظام خويي، سيستاني و فاضل، بنابر احتياط، تملّك آن جايز نيست و بايد آن راصدقه بدهد.

«76»

اگر كسي مالي را به عنوان اين كه مال اوست بردارد و بفهمد كه مال او نيست، درصورتي كه جاي

ص: 94

معيني داشته باشد و لقطه محسوب نشود، بايد آن را بلافاصله سر جايش بگذارد؛ ولي اگر از زمان برداشتن، مدتي گذشته باشد كه احتمال برود در عدم دسترسيصاحبش به آن، تأثير داشته باشد، علاوه بر اين كه آن را سر جايش مي گذارد، قيمت آن را هم به فقيرصدقه بدهد.

«77»

در فرض قبل، اگر از برداشتن، زماني گذشته باشد كه اگر آن را سر جايش بگذارد، احتمال عقلايي دسترسيصاحبش به آن نباشد و از طريق ديگر نيز امكان رساندن آن بهصاحبش نباشد، بايد آن را از طرفصاحبش به فقيرصدقه بدهد.

«78»

اگر مالي را از كسي ببرند (مثل كفش) اگر بداند آنچه بر جاي مانده است مال كسي است كه كفش او

ص: 95

را برده است، درصورتي كه از دسترسي به وي مأيوس باشد، مي تواند آن كفش را بر دارد؛ و اگر كفش بر جاي مانده قيمتش از مال او بيشتر است مابه التفاوت را به نيتصاحبش (با اذن حاكم شرع)صدقه دهد.